Münasebet deyince günümüz beşerinin aklına romantik bağ, aşk bağları geliyor. Bu durum bile ilgi kavramına ve bağ kurmaya ne kadar yabancılaştığımızın bir habercisidir tahminen de. Bu yazımızda, ilişkisel bir varlık olan beşere ve onun kişisel tarihi müddetince kurduğu münasebet dinamiklerine göz atacağız.
İnsan canlısının bağ macerası doğmadan anne karnında başlamaktadır. Annenin aldığı her türlü besinden, dinlediği müzikten, maruz kaldığı her türlü olaydan ve stresörden birey daha dünyaya gelmeden nasibini almaktadır. Bu süreçte anne (bakım veren kimse) bebeği besler, her türlü bakımını üstlenir ve dışarıdan gelebilecek tehlikelerden korur. Koruyucu-kollayıcı seviyesinde kurulan bu bağda bebek-anne ortasında vakit içinde adeta bir bütünlük oluşur. Bu kelam konusu bütünlükten bahsederken yalnızca mecazi bir manadan bahsetmiyoruz. Zira günümüzde birçok nörobilimsel araştırmadan, bebeklerin aşikâr bir vakte kadar kendilerinin bir benlik sahibi olmadıklarını ve anneleriyle bütün bir vücut hissiyatı içinde yaşadıklarını öğreniyoruz.
Anne-bebek münasebeti bireyin hayatında deneyimlediği birinci ilgidir ve denebilir ki bu alaka, bireyin ileriki yaşlarındaki bütün münasebet dinamiklerinin temelini oluşturacaktır. O halde sıkıntıya, bireyin şahsi tarihinin ve birçok münasebet dinamiğinin ele alındığı terapi odasından bakmak epeyce yerinde olacaktır.
Terapi ve Bağ
Irvin Yalom’a bir gün sormuşlar:
Ne yapıyorsunuz da âlâ geliyorsunuz?
Yalom yanıt vermiş;
Benim bir tane mesleksel tespihatım var, onu çekiyorum…
O da şudur: ilgidir güzelleştiren, bağlantıdır uygunlaştıran, bağdır iyileştiren…
Çağdaş psikoterapinin ve psikanalizin kurucusu Sigmund Freud, çalışmalarının başlarında, hastalarının bastırdıkları çeşitli his ve niyetleri lisana getirmelerini sağlamaya odaklanmıştı ve gözle görünür derecede bir düzgünleşme meydana geldiğini keşfetmişti. Ama çalışmalarının ilerleyen devirlerinde, tedavide asıl düzgünleştirici gücün, terapist ve hasta ortasında kurulan profesyonel ilgiyle sağlandığı kanısına varmıştı. Bu duruma da kuramında, transferans (aktarım) ismini vermişti.
Bir terapist hangi ekolü benimsemiş olursa olsun, güçlü bir terapötik münasebetin asıl şifa kaynağı olduğu gerçeğiyle karşılaşacaktır. Zira danışan, geçmişte yaşanmış ancak zihninde tam olarak kapanmamış sorunları terapi odasında, terapist üzerinden tekrar yaşamaktadır. Danışan, terapötik bağlantı boyunca terapistini ferdî tarihinden getirdiği birtakım aşikâr rollere bürüme eğilimindedir. Bunlar; danışanın annesi, babası, öğretmeni, tacizcisi, sevgilisi vs. olabilir. İşte bunlar, yazımızın da başında kelam ettiğim anneyle başlayan alakalar silsilesinin devamı niteliğinde olan bağlardır ve bu nedenlerden ötürü bireyin ömrü için büyük kıymet teşkil etmektedir.
Kişisel yaşantılarımızdaki alakaların ehemmiyetini kavradığımıza nazaran yakın vakitte hepimizi derinden etkileyen, hayatımızda kalıcı izler bırakan ve bağlantıların değeri noktasında en güzel ders aldığımız Covid-19 salgını ve pandemi konusuna da bir göz atalım.
7E7K6Q3V1N3D8
Pandemide Münasebetler
2020’de hayatımıza giren Covid-19 virüsü ve devamında gelen karantina günleri sebebiyle bütün dünya bir devir konutlarımıza kapanmak zorunda kalmıştık. Bu periyotta neredeyse herkes meskenden çıkamama, sosyalleşememe, sevdikleriyle görüşememe ve yalnız kalmaktan mustaripti. Bu durum yazımızın da vurgu yaptığı, insanın ilişkisel bir varlık olduğu gerçeği ile direkt alakalıdır.
Karantina günlerinde birden fazla insan kendine belirli gayeler belirlemişti: Şu kitabı okuyacağım, şu lisanı öğreneceğim, şu sinemaları izleyeceğim üzere. Lakin daha sonra, birçok kişi o kadar boş vakte karşın nasıl maksatlarını gerçekleştiremediğini anlamakta zorlanmıştı. Bunu şu örnekle açıklayabiliriz: Akaryakıtı doldurulmamış bir otomobil trafik ne kadar boş olursa olsun yol kat edemez. Yani bağlarımız olmadan nitekim çok güç bir pozisyona düşmekteyiz.
Karantinaya emsal bir örnek olarak hapishanelerdeki hücre cezalarını da verebiliriz. Günümüzde birçok ruh sıhhati uzmanı bu uygulamayı desteklememektedir. Zira bu uzmanlar, kişinin bütün dünyayla alakasının kesilmesinin bireyin şizofreni riskini artırdığını söylemektedir. Yani kişi ceza almamaktadır, ruh sıhhati bozulmaya terk edilmektedir.
Lacan’ın ‘‘ lakin bir öteki ile var olabilen’’ olarak tanımladığı insan canlısı, ömrünü kurduğu alakalar üzerine inşa etmektedir, buna mecburdur. Bu, bir bakımdan insanın zaafı yahut eksikliği olarak kıymetlendirilebilir fakat bu durumu kabullenip aile, arkadaş, işçi-patron, hayat hatta vefatla ilgilerimiz üzerine tekamül edebilirsek bunun bir eksiklik değil, adeta bir nimet olduğunu görebiliriz.
Kaynak: Hekim Sitesi https://www.doktorsitesi.com/blog/makale/iliski-uzerine