İdeoloji tarihine birinci büyük katkı Antik Yunan ideolojisi tarafından yapıldı ya da MÖ 6’ncı yüzyılda İyonya Miletus’ta başlayıp Atina’da Sokrates, Platon ve Aristoteles’le tepeye çıkan ideoloji bu türlü adlandırılagelir. Göz gerisi edilmemesi gereken, bu hususta bütün ulusların uzlaşmış olmasıdır.
Karl Jaspers’in geliştirdiği eksen çağı kanısı, antikçağın bu felsefi doruğuna bir muhalefet değil, imgesel düşünüş biçiminden kavramsal düşünüş biçimine geçişin, antikçağın MÖ 6’ncı yüzyıla indirgenmesine bir alternatif oluşturur. Onun Martin Heidegger’le niyet uyuşmazlığı da bu temele dayanır.
İZONOMİ VE İDEOLOJİ
Kojin Karatani’nin ‘İzonomi ve İdeolojinin Kökenleri’ isimli kitabını da bu bağlamda okumak gerekir. İdeoloji tarihinin, olguları dikkate alarak farklı sınıflandırılması, her vakit yeni bir bakış üslubu getirir. Randall Collins, ‘Dünya İdeoloji Tarihinin Oluşumu’nda bunun eksiksiz bir örneğini verir.
İDEOLOJİNİN TARİHE KATKISI
İdeoloji tarihine ikinci büyük katkı, Kant’tan Hegel’e gelen çizgide Alman ideolojisi olarak görülür. Üçüncü bir ada ise 20’nci yüzyıl Fransız ideolojisidir.
Bununla birlikte, bu son ikisinde bakış stiline nazaran sınıflandırmalar değişmektedir. Öbür bir deyişle Avrupa’nın ideoloji tarihine katkısının ulusal hudutları konusunda, milletlerarası bir uzlaşıma varılmış gözükmemektedir.
Anthony Gottlieb, ‘Aydınlanma Düşü: Çağdaş İdeolojinin Yükselişi’ isimli kitabında, Avrupa’nın ideoloji tarihine katkısının ne olduğu konusunda yeni bir sınıflandırma öneriyor.
Avrupa’nın ideoloji tarihine katkısı, 19’uncu yüzyıl Alman ve 20’nci yüzyıl Fransız ideolojileriyle sonlandırıldığında, göz gerisinde kalan bir devri ve bölgeyi öne çıkarıyor. 1630’lardan Fransız İhtilali arifesine kadar olan devirde ortaya çıkan Avrupa ideolojisini.
Sayfa: 348
İKİNCİ BÜYÜK SIÇRAYIŞ
İkinci patlama ise 1630’lardan 1700’lerin sonundaki Fransız Devrimi’nin arifesine kadar devam eder; yani Gottlieb, Francis Bacon’ın mevt tarihinden (1626) başlamak üzere, Rousseau’nun da dahil olduğu bir vakit dilimi ortasında bir felsefi dönemleştirme yapıyor.
Descartes, Hobbes, Spinoza, Locke, Bayle, Leibniz, Hume, Voltaire, Rousseau Gottlieb’ın aşikâr başlı filozofları. Ona nazaran, Batı ideolojisindeki bu ikinci patlama, “din savaşlarının akabinde Galileo biliminin yükselişe geçtiği sıralarda” ortaya çıkar. Aslında bu devir, çağdaş ideolojinin doğuşunu lisana getirir.
Anthony Gottlieb
ORTAÇAĞ FELSEFİ
Burada, sahiden de ortaçağ ideolojisinden gelen teolojik meseleler, bu filozoflar tarafından ideolojinin dışında bırakılır. Çağdaş ideoloji, burada teolojik sıkıntıların bahis edinmediği bir ideolojidir.
Tek istisna Spinoza’dır. Spinoza, İlah kavramını, ortaçağ ideolojisinin bıraktığı noktadan devralır. Etika, ‘Tanrı Üzerine’ kısmıyla açılır; Spinoza’nın birinci ana kitabı ‘Teolojik-Politik İnceleme’dir. Son yıllardaki, çağdaş ideolojiye yönelik ilginin, bu ideolojinin başka temsilcilerinden Spinoza’ya kaymasını da bu kesintisizlikte aramak gerekir.
1J4B7V3F9C8C2
Bağlantı için:
Kitap@ensonhaber.com.tr
Kaynak: Ensonhaber https://www.ensonhaber.com/kitap/anthony-gottliebin-kitabinda-modern-felsefenin-ortaya-cikisi